De poortwachter van ons gezondheidsstelsel: de huisarts

In een tijd waarin de Nederlandse gezondheidszorg onder toenemende druk staat, wordt de roep om innovatieve oplossingen steeds luider. Minister Agema wil alles op alles zetten om een  'AI revolutie" in de zorg teweeg te brengen. Als we ons focussen op de poortwachter, dan zien we alarmerende statistieken van het Nivel.

Deze statistieken vertellen een deel van de problemen: 82% van de praktijken ervaart hoge werkdruk, 95% verwacht personeelstekorten. Maar cijfers vertellen niet het hele verhaal. Ze vertellen niet over de huisarts die 's avonds nog haar administratie bijwerkt omdat ze overdag écht naar haar patiënten wilde luisteren. Ze vertellen niet over de doktersassistente die haar pauze overslaat omdat de telefoon blijft rinkelen.

‍

De menselijke kant van de cijfers

Tien minuten per patiënt, een race tegen de klok die huisartsen vaak verliezen. Niet omdat ze langzaam werken, maar omdat de praktijk weerbarstiger is dan het ideaal. Denk aan die ene patiënt die net iets meer tijd nodig had, waardoor het hele spreekuur uitliep. Of de stapel administratie die in de schaarse pauze nog snel weggewerkt moet worden. En de constante druk om alles perfect te documenteren, omdat ontbrekende aantekeningen juridische gevolgen kunnen hebben.

Ondertussen neemt de administratieve last toe, worden de juridische vereisten strenger en krijgen praktijken te maken met tariefversobering. Dit is geen duurzaam model voor de toekomst.

‍

De menselijke kant van technologie

In dezelfde huisartsenpraktijken waar de werkdruk zo voelbaar is, ontstaan echter de eerste tekenen van verandering. Denk aan een systeem met kunstmatige intelligentie dat gesprekken automatisch transcribeert, ze in de juiste vakjes zet of subtiele suggesties biedt voor ICPC-coderingen. Kleine innovaties die samen een groot verschil maken. Hier vindt de echte revolutie plaats – niet in grootse technologische demonstraties, maar in deze kleine, betekenisvolle momenten. Momenten waarin technologie de mens niet vervangt, maar ondersteunt. Waar AI geen hoofdrol opeist, maar bijdraagt aan het grotere verhaal van persoonlijke zorg.

Nederlandse innovaties zoals VerticAI en Juvoly begrijpen dit. Hun oplossingen zijn ontwikkeld uit het begrip dat technologie moet ondersteunen, niet domineren. Ze werken met de natuurlijke flow van een praktijk, niet ertegen.

VerticAI focust zich op domeinen als de GGZ en Sociaal Medische Adviseringen. Hun technologie is model agnostisch, wat betekent dat ze 'vrije keuze' hebben in welk AI model ze gebruiken. Dit maakt ze wendbaar. Ze maken gebruik van meerdere modellen (ensemble) om van spraak, naar tekst, naar verlichting van administratie te gaan.

Juvoly heeft haar eigen modellen gebouwd, die met deep learning spraak omzetten in tekst. Hun voordeel is dat deze specifiek gebouwd is voor de Nederlandse setting, de huisartsenpraktijk. Door tijdens het consult al 'output' te genereren kunnen ze vervolgens de juiste diagnosecodering zoeken en op basis hiervan extra informatie (context) toevoegen. Die context is cruciaal voor de administratielast vermindering. Het wordt echt interessant op het moment dat ze aanbevelingen kunnen gaan doen op basis van die context. Denk aan het tonen van NHG-Standaarden (laaghangend-fruit) of het doen van aanbevelingen (je bent x of y vergeten te vragen, overweeg medicatie a of b).

‍

Juridische overwegingen: MDR, AI Act en AVG

Het gebruik van kunstmatige intelligentie in de medische sector brengt juridische uitdagingen met zich mee. Zo stelt de Medical Device Regulation (MDR) dat AI-systemen die doktersbeslissingen direct beïnvloeden, onderworpen zijn aan strenge regelgeving met een zware dossierlast. Systemen die enkel administratieve taken automatiseren, vallen hier echter vaak buiten. Het is logisch daar te beginnen en dan met financiële injecties (investesteringsrondes, subsidies of bootstrapping als het echt goed gaat) de MDR dossiers op te starten.

De EU AI Act classificeert medische AI-toepassingen als hoog risico, wat betekent dat ontwikkelaars moeten voldoen aan eisen rondom transparantie, robuustheid en bias-mitigatie. Tegelijkertijd zorgt de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) ervoor dat medische gegevens zorgvuldig moeten worden verwerkt. Lokale verwerking kan hierbij een aantrekkelijk alternatief zijn, maar onthoudt bedrijven niet van het uitvoeren van een Data Privacy Impact Assessment en het schrijven van een Data Management Plan - nog los van de (ISO/NEN) certificeringen die de leveranciers zelf op orde moeten hebben.

‍

Geen revolutie, maar evolutie

De echte vraag is niet óf we AI moeten implementeren, maar hóe we dit zo doen dat het leidt tot betere zorg én meer werkplezier. Onze ervaring leert dat succesvolle implementatie vraagt om:

1. Een gefaseerde aanpak met ruimte voor aanpassing
2. Nauwe samenwerking met eindgebruikers
3. Continue evaluatie en bijsturing
4. Adequate training en ondersteuning

Maar wie betaalt? Efficiëntie lijkt aantrekkelijk, maar het idee dat dit simpelweg leidt tot meer patiënten per huisarts is misleidend. De focus zou moeten liggen op het verminderen administratieve taken, zodat huisartsen hun regie terugkrijgen. Dit draagt niet alleen bij aan de werkvreugde van de huisarts, maar zorgt ook voor betere patiëntenzorg. Vanwege de complexiteit van de financiele stromen in de zorg is het de vraag wie ervoor kan en zal betalen. Is het de huisarts-ondernemer, die het als een IT uitgave ziet? Is het de overheid met subsidies (denk aan STOZ)? Is het de verzekeraar, die daartegenover eisen kan stellen van een hogere productie of lagere kostprijs? 

‍

Conclusie: tijd voor actie

De cijfers zijn duidelijk: 58% van de praktijken heeft regelmatig een patiëntenstop, 72% heeft moeite met het vervullen van ANW-diensten. En de werkdruk blijft stijgen. AI-technologie is geen wondermiddel, maar biedt wel concrete hulpmiddelen om deze uitdagingen aan te pakken.

Wilt u ook zien hoe AI uw praktijk kan transformeren? Niet als een revolutie die alles op zijn kop zet, maar als een evolutie die ruimte schept voor wat echt belangrijk is: de menselijke kant van zorg. Laten we samen ontdekken hoe we die toekomst vorm kunnen geven.

---------

Dit artikel is gebaseerd op recent onderzoek van het Nivel en praktijkervaring met AI-implementaties in de Nederlandse zorgsector.